رویکرد های سنتی:
در روشهای رفتار درمانی سنتی، مشکل رفتار هدف، مطالعه می شود و محیط به گونه ای دستکاری می شود که باعث افزایش، کاهش و یا حفظ رفتار هدف گردد. این رویکرد درمانی به اسم روش ای.بی. سی[1] شناخته می شود. ابتدا رفتار هدفی که باید تغییر داده شود، مورد مطالعه قرار می گیرد و سپس اولویتها، نتایج یا هر دو دستکاری می گردد. روشهای درمانی برای دو هدف عمده طراحی شده اند: الف- کاهش رفتارهای افراطی (مانند رفتارهای خود تحریکی و رفتارهایی که باعث خود آسیبی فرد می گردد) ب- افزایش توانش های رفتاری (مانند مهارتهای توجهی، اجتماعی و زبانی). روشهای رفتاردرمانی رایج ترکیبی از آموزش مهارتهای جدید و سرکوب رفتارهای نادرست می باشد.روشهای تقویت و افزایش رفتارهای جدید عبارتند از:
- تقویت مثبت[2]:
این روش یکی از آسانترین و پرکاربردترین روشهای تقویت رفتار است. رفتار هدف با یک پدیدهی خوشایند همراه شده و احتمال وقوع مجدد رفتار افزایش می یابد. باید در نظر بگیریم که ازآنچه ما لذت می بریم ممکن است دیگران و مخصوصا کودکان اتیسم لذت نبرند و برای آنها تقویت کننده محسوب نشود. بعنوان مثال ممکن است شکل خاصی از بغل کردن برای ما تقویت کننده محسوب شود اما برای کودک اتیسم می تواند اذیت کننده و بازدارنده باشد.
- زمان خاموشی[3]
این استراتژی درمانی، یکی از شناخته شده ترین روشها در کاهش رفتارهای نامناسب
کودکان میباشد. اصل زیر بنایی این است که انسانها وقتی رفتار مناسبی را انجام می
دهند باید به آن توجه کرده و بازخورد مثبت به آن نشان دهیم و اگر آن رفتار، تقویت
مثبت دریافت نکند و یا توجهی به آن نشود امکان تکرار کاهش می یابد. برای مثال کودک
را به اتاق دیگری می فرستیم یا مدت کمی به او توجه نمی کنیم. این روش درمانی در
کودکانی موثر است که ارتباط بین دو پدیده را تشخیص می دهند و متوجه می شوند که عدم
توجه به آنها، به خاطر انجام آن رفتار خاص می باشد. در برخی از کودکان اتیسم بردن
کودک به یک محیط ساکت و خالی می تواند تقویت کننده باشد و منجر به افزایش برخی
رفتارها شود. این روش درمانی می تواند چرخه ی رفتاری معیوب را از بین برده و از
گسترش روابط نامطلوب، بین والد و کودک جلوگیری کند وبه مراقب برای انتخاب رفتار
مناسب زمان بیشتری می دهد. بهترین کاربرد این رویکرد درمانی در آموزش رفتار های
جدید و یا جایگزین کردن رفتار مناسب بجای رفتار نامناسب می باشد.
دکترجعفر معصومی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی از دانشگاه تهران
راههای تماس: