آگاهی از صدا به چه معناست و چرا مهم است؟
کودکان قبل از اینکه قادر به درک صداهای پیچیده گفتاری و زبانی باشند، باید آگاهی‌شان را از صداهای اطراف افزایش دهند.
با بررسی و اکتشاف وسایل و اشیاء متنوع، کودکان بتدریج قادر می‌شوند که صداها را به اعمال و اشیاء و مختلفی مرتبط بسازند.
بچه‌ها معمولاً نسبت به صوت انسان اشتیاق بیشتری دارند.
اما برای بچه‌ای که افت شنوایی شدید یا عمیق دارند، چنین چیزی ممکن نیست.
شاید لازم باشد که آنها بفهمند که صدا وجود دارد و قبل از آگاهی از صدا لازم باشد، ارتعاش آن را از طریق بدن لمس کنند.
چگونه آگاهی از صدا را می‌توان افزایش داد؟
کلمه یا علامتی جهت نشان دادن صدای بلند و آرام انتخاب کنید.
هر گاه کودک شما صدای بلندی تولید کرد، گوشهای خود را بپوشانید، یا علامتی نشان دهید که به معنای صدای بلند است.
توجه کودک را به چیزهای اطرافش جلب کنید تا هم صدای آنرا بشنود و هم آنرا لمس کند مثل ماشین لباسشویی یا آهنگی که از بلندگوی ضبط صوت پخش می‌شود.
فرصتهای زیادی برای شنیدن صداهای مختلف و لمس ارتعاش آنها فراهم کنید.
گوش دادن به صدای اطراف همراه با کودک بسیار مفید است.
به صداهای خارج و داخل خانه گوش فرا دهید:
کوبیده شدن درها به هم، زنگ تلفن، صدای زنگ در،
جریان آب، چکش بادی یا دریل، پارس سگ، آواز پرندگان
کشف صدا
تجارب ارتعاشی و شنیداری زیادی برای کودک خود مهیا کنید:
□ کوبیدن اجسام
قاشق چوبی، در قابلمه و قاشق فلزی
قوطی شیر خالی، در شیشه مربا
طبل یا سطل خالی
روی طبل سکه‌های فلزی یا چیزهای کوچکی شبیه دکمه، خرده کاغذ و ......... بگذارید
تا ضربات آنها را به رقص درآورند.
□ وسایل فوت کردن
سوت، ملودیکا، ترولپت، بادکنک موزیکال
بادکنکهای موزیکال با خروج هوا صدا تولید می‌کنند.
بادکنک را به پوست کودک نزدیک کنید تا علاوه بر شنیدن صدا، خروج هوا را نیز حس می‌کند.
□ تکاندن جغجغه
با ریحتن مواد ریز مثل شن یا نخود و ........ داخل قوطی میتوانید جغجغه‌های مختلفی بسازید.
قوطی‌های فلزی یا مقوایی صداهای متفاوتی ایجاد می‌کنند.
مزیت قوطی‌های پلاستیکی شفاف این است که کودک علاوه بر صدا و ارتعاش حرکت اجسام داخل آنرا می‌بینید.
شما میتوانید اجسام جالب مثل ماشین کوچک یا توپ رنگی را داخل قوطی بگذارید تا کودک بعد از تولید صدا آنها را پیدا کند.
N اشیاء کوچک را تنها تحت نظارت در دسترس کودکان قرار دهید.
بازی صدا
بعضی صداها را راحت‌تر از صداهای دیگر می‌توان شنید.
کودکان ممکن است در شنیدن صدای سنتورک مشکل داشته باشند ولی به ضربه طبل عکس‌العمل نشان می‌دهند.
اگر کودک شما دچار افت شنوایی است، این بازی کمک می‌کند تا بدانید چه صدایی را بهتر از همه می‌شنود.
یک سری اسباب بازیهای صدادار را جمع کنید و آنها را ابتدا از دید کودک پنهان کنید.
وسایل زیر پیشنهاد می‌شوند:
طبل |
ملودیکا |
دایره زنگی (شکل) |
سوت |
سنتورک |
سنج انگشتی |
شیپور |
|
|
زمانی را در نظر بگیرید که کودکتان بتوانند صداهای متنوع را تجربه کند.
وسیله‌ای که فکر می‌کنید کودکتان صدایش را می‌شنود.
انتخاب کنید وقتی حواسش جای دیگر نیست (به جای دیگری نگاه می‌کند) صدایی ایجاد کنید و عکس‌العمل کودک را بررسی کنید.
اگر کودک به صدا برگشت، وسیله را در اختیارش قرار دهید تا با آن بازی کند.
در زمان دیگری بررسی کنید آیا کودک شما قادر است که با شنیدن صدای زنگ، مکعبی را داخل سطل از بیندازد یا خیر.
صداهایی را که فکر می‌کنید کودکتان در طول روز قادر به شنیدن است با ذکر تاریخ در جایی ثبت کنید.
مثل صدای تلفن، زنگ در، صدای برخورد.....
آگاهی از صدا
صدا/ سکوت
□ صدا و سکوت
همزمان با بهبودی مهارتهای شنیداری، کودک شما قادر می‌شود که تفاوت بین سکوت و صدا را بگوید.
توان تشخیص وسایل بی‌صدا به همان اندازة تشخیص وسایل صداساز برای کودک ارزشمند است.
مجموعه‌ای از وسایل بی‌صدا و صداساز را گرد آورید. مثل:
یک جغجغه یک عروسک پارچه‌ای
یک خرس عروسکی یک زنگوله
یک ساعت زنگدار (ساعتهای ارتعاشی برای افراد ناشنوا در بازار موجود است).
وسایل را از جعبه بیرون آمده به کودک اجازه دهید تا با آنها بازی کند و توجهش را به وسایل صدادار جلب کنید.
برای اینکار از ژست و اشاره کمک بگیرید.
با یک پاپت عروسک دستی، جغجغه را بردارید و با آن بصورت بی‌صدا و گاهی با صدا بازی کنید.
با زنگ یا ارتعاش ساعت پاپت را بیدار کنید و هنگام سکوت بخوابانید.
□ جغجغه شنی
چهار عدد قوطی دردار پیدا کنید و چند عدد جسم ریز (مثل لوبیا) داخل آنها بریزید.
اجسام ریز را داخل 2 تا از قوطی‌ها بریزید و دو تای دیگر خالی بماند.
یکی از قوطی‌ها را تکان بدهید تا صدا دهد و بعد داخل آنرا باز کنید تا کودکتان خالی یا پر بودن آن را ببیند.
این بازیها توجه کودک به وجود صدا را افزایش می‌دهد.
برای رشد مهارتهای شنیداری کودکان ضروری هستند.
□ کارتن مقوایی بزرگ
بگذارید کودکتان داخل یک کارتن مقوایی بزرگ پنهان شود.
و هر گاه شما یک ضربه به طبل زدید، یکدفعه خودش را نشان دهد.
و بعد شما ضربات را ملایمتر و بزنید و بچه همزمان پائین برود و در سکوت منتظر ضربه بعدی شما باشد.
به این ترتیب کودک شما یاد می‌گیرد که با ضربه بلند بر خیزد و در حالت سکوت، بنشیند و منتظر بماند.
□ خانه مقوایی
یک جعبه مقوایی بزرگ را به شکل یک خانه درآورید.
یک در و 2 پنجره برای آن بگذارید، کودک داخل آن برود و منتظر کوبیدن در باشد.
□ تعقیب رد پا
با مقوا چند جای پا بسازید و مسیری را تشکیل دهید.
هرگاه شما صدایی در آوردید کودک باید یک گام در مسیر جلو برود.
□ راه رفتن بر روی کوسن
چند کوسن را بر روی فرش قرار دهید.
هر گاه کودک صدای طبل را شنید، باید به کوسن بعدی برود.
4 بازی بالا را می‌توان بصورت گروهی انجام داد.
مثلاً یکی طبل یا سوت بزند و دیگری حل کند.
آگاهی از صدا
شروع/ تمام
این بازیها را می‌توان بصورت گروهی انجام داد:
□ سربازان
کودک در اتاق رژه می‌رود و هرگاه شما طبل را به صدا درآورید او باید خبردار بایستند و با ضرب بعدی شما باید رژه را شروع کند. بهتر است طبل در دید کودک نباشد تا فقط متکی به قوه شنوایی باشد.
□ گوش کردن به موسیقی
یک موسیقی شاد پخش کنید.
برای لمس ارتعاش میتوانید دستان کودکتان را روی بلندگوی ضبط قرار دهید.
یا او را روی سطح سختی در کنار ضبط قرار دهید که ارتعاشات از آن طریق به کودک منتقل شود.
همزمان با موسیقی یک عروسک را به رقص درآورید و موقع قطع آهنگ عروسک را رها کنید تا بیفتد.
همراه با کودک، خود نیز با موسیقی بر قصید و هنگام قطع آن بایستید یا روی بالشت بخوابید.
□ رد و بدل کردن کیسه لوبیا
چند کودک دور هم می‌نشینند، هر یک کیسه لوبیا را رد و بدل می‌کند.
زمانیکه موزیک قطع می‌شود کسی که کیسه را در دست دارد.
یک عمل خاص مثل پرتاپ آن به داخل سطل یا گذاشتن کلاه به سر یا دویدن دور اعضاء گروه ..... انجام می دهد.
جهت‌یابی صدا
جهت‌یابی صدا از لحاظ ایمنی بسیار مهم است.
برای مثال، جهت‌یابی یک ماشین یا صدای بوق آن اهمیت حیاتی دارد.
بعلاوه این مهارت درتعیین محل گوینده در میان یک جمع مهم است.
برخی کودکان بویژه برخی کم شنوایان در این مهارت نقص دارند.
ولی خوشبختانه این مهارت را می‌توان ارتقاء داد بخصوص اگر افت شنوایی در هر دو طرف یکسان باشد.
□ جستجوی صدا
یک وسیله مناسب که کودکتان آن را می‌شنود، انتخاب کنید.
و آن وسیله صوتی را به او بدهید تا با آن صداسازی کند.
به او توضیح دهید که می‌خواهید آن را پنهان کنید.
در صورت نیاز اجازه دهید تا بار اول را مشاهده کند.
در محل پنهان شده دوباره وسیله را بصدا درآورید و ببینید که آیا می تواند آنرا پیدا کند.
سپس چشمان او را با یک پارچه ببنیدید و در یک طرف سر او وسیله را به صدا در آورید.
بررسی کنید که آیا دو قادر به تعیین سمت تولید صدای باشد یا خیر.
□ یافتن ابزار موسیقی
ابزار موسیقی را به صدا آورده، با هم گوش کنید.
سپس کوسن یا بالشت را در دو طرف کاناپه قرار دهید و ابزار را زیر یکی از آنها پنهان کنید.
کودک را تشویق به گوش کردن و کف محل صدا کنید.
بجای کوسن میتوانید قوطی یا جعبه بکار برید و ابزار را دورن آنها پنهان کنید.
برای تولید صدای بلند از یک ضبط صوت کوچک و نوار موسیقی استفاده کنید و برای صدای آرامتر ساعت زنگدار مفید است.
با پیشرفت کودک در این بازی، وسایل را میتوانید در همه جای اتاق پنهان کنید.
دکترجعفر معصومی
دکترای تخصصی گفتاردرمانی از دانشگاه تهران
راههای تماس:
09146590651